ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΣΑΛΑΜΕ
asalames@ekdotiki.gr
Μία από τις πλέον ξεχασμένες πτυχές της ιστορίας του μικρασιατικού ελληνισμού βλέπει το φως της δημοσιότητας στο Δημοτικό Εκθεσιακό Χώρο «Remezzo», στην Καλαμαριά, μέσα από την έκθεση «Φώκαια Μικράς Ασίας 1913 - 1920. Οι φωτογραφικές μαρτυρίες του Felix Sartiaux». Η έκθεση, η οποία διοργανώνεται από το Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού, θα διαρκέσει έως τις 27 Φεβρουαρίου 2010.
Ο μεγάλος φιλέλληνας
Ο Γάλλος μηχανικός και αρχαιολόγος Felix Sartiaux βρέθηκε στην αρχαία Φώκαια της Μικράς Ασίας, τα έτη 1913, 1914 και 1920, προκειμένου να συμμετάσχει στις πρώτες οργανωμένες αρχαιολογικές ανασκαφές στην περιοχή, ξεδιπλώνοντας έτσι την μακραίωνη ιστορία της αλλά και τη σύνδεση της με τον ελληνισμό. Οταν ξέσπασε ο διωγμός της Φώκαιας, στις 12 Ιουνίου 1914, η παρουσία του έπαιξε ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην περιοχή, καθώς πολλοί διωκόμενοι κάτοικοι της Φώκαιας βρήκαν προστασία κοντά του, υπό τη σημαία της γαλλικής δημοκρατίας, την οποία ύψωσε με τη βοήθεια των συνεργατών του σε τέσσερα σπίτια, καταφέρνοντας έτσι να σώσει μεγάλο μέρος του πληθυσμού από την οργή των Τσετών. Λίγα χρόνια μετά, συγκεκριμένα το 1919 - 1920, επέστρεψε ξανά στη Φώκαια, μαζί με τους Φωκιανούς πρόσφυγες που διάλεξαν την οδό του επαναπατρισμού. Εκείνη την περίοδο ήταν που αποτύπωσε στο φωτογραφικό χαρτί την προσπάθεια ενός ολόκληρου λαού να γυρίσει στην καθημερινότητά του, σ' έναν τόπο από τον οποίο ξεριζώθηκε με βιαιότητα. Στη συνέχεια, επιστρέφοντας από τη Φώκαια, δημοσίευσε κείμενα και φωτογραφίες απ' όσα είχε ζήσει και δει ως μάρτυρας του διωγμού.
Η έκθεση του Ιστορικού Αρχείου Προσφυγικού Ελληνισμού αποτελείται από εκατό σπάνια φωτογραφικά τεκμήρια, βιβλία και αναφορές του Sartiaux, με τα οποία προσπαθεί να κινητοποιήσει το γαλλικό κράτος και τη διεθνή κοινότητα για τους διωγμούς και τους πρόσφυγες. Ιδιαίτερα συναρπαστική για τους επισκέπτες είναι η τρισδιάστατη θέαση των αυθεντικών γυάλινων πλακών με στερεοσκόπια. Τα μοναδικά αυτά ντοκουμέντα βρέθηκαν σε δημοπρασία στο Παρίσι και στο αρχείο του Λούβρου. Η ιστορικός και μέλος του Ιστορικού Αρχείου Προσφυγικού Ελληνισμού, Ελένη Ιωαννίδου, τονίζει τη σπουδαιότητα της έκθεσης ως προς την επαναφορά της εθνικής μνήμης. «Πρόκειται για ένα κομμάτι της Ιστορίας, το οποίο έμεινε σιωπηλό για τουλάχιστον ογδόντα χρόνια βλέποντας λίαν προσφάτως το φως της δημοσιότητας», τονίζει.
Το ιστορικό της έκθεσης
Η πρώτη διοργάνωση της έκθεσης ανήκει στο Ριζάρειο Ιδρυμα, υπό την επιμέλεια του ιστορικού φωτογραφίας Χάρη Γιακουμή. Παρουσιάστηκε με μεγάλη επιτυχία στο Μονοδένδρι Ζαγοροχωρίων, στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών και στη Μασσαλία της Γαλλίας. Η διοργάνωση στην Καλαμαριά από το ΙΑΠΕ δίνει μια μοναδική ευκαιρία στο κοινό της Θεσσαλονίκης να γνωρίσει, μέσα από διαφορετικές και αξιόπιστες ιστορικές πηγές, ένα σημαντικό και τραγικό απόσπασμα της μικρασιατικής Ιστορίας. Ταυτόχρονα, ο επισκέπτης έρχεται σε επαφή με ιδιαίτερα μέσα και μορφές από την ιστορία της φωτογραφίας των αρχών του 20ού αιώνα. Η έκθεση αφορά κυρίως τον πρώτο διωγμό των Ελλήνων το 1914, στη διάρκεια των εκτοπισμών και των βιαιοτήτων κατά του ελληνισμού στη δυτική Μικρά Ασία, στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Παράλληλα, αναδεικνύονται η ίδια η πόλη, οι κάτοικοι και η ύπαιθρός της, λίγα χρόνια πριν από τη μικρασιατική καταστροφή, ενώ μέσα από τις φωτογραφικές απεικονίσεις των αρχαιολογικών ευρημάτων προβάλλουν το ένδοξο παρελθόν της αρχαίας Φώκαιας και ο ρόλος της πόλης στη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού, με την ίδρυση σπουδαίων αποικιών στη Μεσόγειο κατά τον 6ο αι. π.Χ. Οπως αναφέρει χαρακτηριστικά η Ελένη Ιωαννίδου, «με κάποιον τρόπο, λοιπόν, η Ιστορία υπενθυμίζει τα γεγονότα που έχουν γίνει, ακόμη και αν έχουμε την αίσθηση ότι αυτά με τον καιρό χάθηκαν. Από εκεί και πέρα μας δίνει την δυνατότητα να θυμόμαστε πού μπορούν να οδηγήσουν τα εθνικιστικά πάθη, είτε είναι τουρκικός είτε ελληνικός εθνικισμός. Πάθη, τα οποία, στην προκειμένη περίπτωση, οδήγησαν στην απώλεια της μακραίωνης ιστορικής παρουσίας του ελληνισμού στη Μικρά Ασία». Το Ιστορικό Αρχείο ήδη για τη νέα χρονιά προετοιμάζει πολλές και σημαντικές εκθέσεις, καθώς, σύμφωνα με την κ. Ιωαννίδου, δε σταματά το ΙΑΠΕ να συγκεντρώνει υλικό και ιστορικά κριτήρια τα οποία διατίθενται προς το ερευνητικό κοινό.
Πηγή: ΑΓΓΕΛΙΟΦΟΡΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣYpoloipo
