Toυ κ.Ι.Ζαμπετάκη
Επίκουρου καθηγητή Χημείας Τροφίμων
στο Τμήμα Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών.
΄.
Σάββατο πρωί, οικογενειακή εξόρμηση στο σουπερμάρκετ της γειτονιάς μου. Δεκάδες συμπολίτες μου και εγώ αγοράζουμε λαχανικά και φρούτα και προσυσκευασμένα τυριά και κρέατα. Ολα αυτά τα τρόφιμα είναι μέσα σε ένα πλαστι
κό πολυμερές. Παρακάτω, ο φούρνος του σουπερμάρκετ. Τα ψωμάκια μέσα κι αυτά σε σακούλες από πολυμερή υλικά. Στο τέλος πάμε να πληρώσουμε. Οι σακούλες έχουν μια φράση πάνω τους που λέει «φιλική προς το περιβάλλον». Ας γελάσουμε...
Ας γελάσουμε διότι όλο αυτό το concept περί εναλλακτικής σακούλας είναι απλά μια φενάκη. Πρώτον, διότι η πλειοψηφία των τροφίμων και των υπολοίπων αγαθών που αγοράζουμε από τα σουπερμάρκετ δεν συσκευάζονται σε υλικά «φιλικά προς το περιβάλλον». Δεύτερον, δεν υπάρχει πλαστική σακούλα που να είναι φιλική προς το περιβάλλον. Αυτό είναι ένα επικοινωνιακό τρυκ.
Σε παγκόσμια κλίμακα, κάθε χρόνο χρησιμοποιούνται περίπου 1,2 τρισεκατομμύρια πλαστικές σακούλες. Με άλλα λόγια, κάθε λεπτό της ώρας χρησιμοποιούμε στον πλανήτη ένα εκατομμύριο σακούλες. Και το χειρότερο: την κάθε σακούλα τη χρησιμοποιούμε κατά μέσο όρο μόλις για 12 λεπτά της ώρας. Μετά τη χρήση της η σακούλα ρυπαίνει το περιβάλλον για δεκαετίες, ενώ αν είναι «φιλική προς το περιβάλλον» περίπου δύο χρόνια.
Η «πλαστική πανούκλα», η επονομαζόμενη «plastic plague» στη διεθνή βιβλιογραφία, αφορά όλους μας και... σε καθημερινή βάση. Υπολογίζεται σήμερα ότι το 80% των σκουπιδιών που υπάρχουν στη θάλασσα προέρχονται από τις δραστηριότητές μας στην ξηρά. Πρόκειται για σκουπίδια που παρασύρθηκαν από τη βροχή και τον αέρα και κατέληξαν εκεί. Μάλιστα, το 90% των σκουπιδιών που επιπλέουν στις θάλασσες είναι πλαστικά! Το καλοκαίρι ο τρίχρονος γιος μου μού έδειξε απορημένος μια πλαστική σακούλα που επέπλεε στη θάλασσα λέγοντας: «Σουπερμάρκετ στη θάλασσα;». Αντε να εξηγήσεις στο παιδί ότι «τα ψαράκια δεν γυρίζουν από τα ψώνια στο σουπερμάρκετ»... Το ίδιο Σάββατο (7.2.09) ανοίγω «Το Βήμα» και τι να δω. Μια φωτογραφία, χίλιες λέξεις λένε οι Κινέζοι αλλά η φωτογραφία που συνόδευε το κείμενο της κυρίας Τράτσα «Ανεξέλεγκτες χωματερές Πηνειός και Σπερχειός» ήταν το κάτι άλλο: μια φωτογραφία, χιλιάδες σακούλες! Είναι πλέον ηλίου φαεινότερο πως ο εκρηκτικός συνδυασμός του «δυτικού καταναλώνειν» είναι οικολογική δολοφονία. Εκτός από τη ρύπανση στο περιβάλλον, οι πλαστικές σακούλες σκοτώνουν. Κάθε χρόνο περίπου 100.000 ζώα (πουλιά, φάλαινες, φώκιες και χελώνες) σκοτώνονται τρώγοντας την «πλαστική πανούκλα». Το χειρότερο όμως είναι ότι η σακούλα που σκότωσε ένα από αυτά τα ζώα είναι «ανακυκλώσιμος δολοφόνος». Με άλλα λόγια, η ίδια σακούλα μπορεί να σκοτώσει ξανά και ξανά, διότι το σώμα του νεκρού ζώου που την κατάπιε αποσυντίθεται πολύ πιο γρήγορα από ό,τι η σακούλα, η οποία παραμένει στο περιβάλλον και μπορεί να ξανασκοτώσει. Ας ρίξουμε όμως μια ματιά στο Ηνωμένο Βασίλειο. Εκεί, λοιπόν, στις 14 Μαΐου 2007 η λιανεμπορική αλυσίδα Waitrose αποφάσισε να ενθαρρύνει τους πελάτες της να σταματήσουν να χρησιμοποιούν τις πλαστικές σακούλες των checkout, αποσύροντάς τις. Ετσι, για δύο εβδομάδες (14 ως 28 Μαΐου) οι πελάτες του σουπερμάρκετ της εν λόγω αλυσίδας στο Saffron Walden δεν είχαν στη διάθεσή τους σακούλες για να μεταφέρουν τα ψώνια τους. Η λύση που τους πρότεινε η αλυσίδα ήταν είτε να φέρνουν οι ίδιοι τις σακούλες που θα χρειάζονταν είτε να προμηθευτούν την «παντοτινή σακούλα» («bag for life») με το σήμα τής εν λόγω εταιρείας από τα ταμεία της. Η ιδέα της «bag for life» δουλεύεται στην Αγγλία εδώ και μια δεκαετία περίπου. Το πράγμα έχει ως εξής: αρχικά ο καταναλωτής καταβάλλει 40 πένες, δηλαδή περίπου 45 λεπτά του ευρώ, και αγοράζει την «παντοτινή σακούλα» για να βάζει τα ψώνια του. Η χωρητικότητα της «bag for life» αντιστοιχεί σε περίπου τρεις κοινές πλαστικές σακούλες του σουπερμάρκετ, ενώ η αντοχή της είναι ασυζητητί μεγαλύτερη και η αισθητική της υψηλού επιπέδου. Οταν φθαρεί από την επανάληψη της χρήσης, η λιανεμπορική αλυσίδα την αντικαθιστά δωρεάν. Με άλλα λόγια, την ανακυκλώνει- εξ ου και το όνομά της: bag for life. Κατ΄ αυτόν τον τρόπο ο καταναλωτής πληρώνει μόνο μια φορά για τη σακούλα αλλά συμβάλλει συνεχώς στη μείωση της χρήσης του πλαστικού, που αφθονεί στα είδη συσκευασίας και που απορριπτόμενο... οπλοφορεί εναντίον όλων των ζωντανών της θάλασσας. Η αλυσίδα ΑSDΑ έχει βρει έναν άλλον τρόπο να αποθαρρύνει τους πελάτες της να πετούν τις πλαστικές σακούλες στα σκουπίδια. Είναι απλός: για κάθε πέντε χρησιμοποιημένες σακούλες που επιστρέφει ο καθένας τους σε ένα σουπερμάρκετ ΑSDΑ, τον ανταμείβει δίνοντάς του δωρεάν μια «παντοτινή σακούλα». Μήπως έφτασε η ώρα και τα ελληνικά σουπερμάρκετ να αντικαθιστούν δωρεάν τις παντοτινές σακούλες που πωλούν;
