ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ
Το ζήτημα των κεραιών κινητής τηλεφωνίας είναι ένα συνεχώς εντεινόμενο κοινωνικό, πολιτικό, νομοθετικό, νομικό και ηθικό πρόβλημα, με πολύ σοβαρές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία και στην κοινωνική ειρήνη. Η προσπάθεια αποτύπωσης του νομικού πλαισίου για την εγκατάσταση και τη λειτουργία μιας κεραίας δεν είναι εύκολη, καθώς ο νομοθέτης φρόντισε να θεσπίσει πλήθος αντιφατικών, αόριστων και ασαφών διατάξεων διασκορπισμένων σε Νόμους, Προεδρικά διατάγματα, Υπουργικές αποφάσεις κ.α. Ακόμη δυσκολότερη η αντιμετώπιση της εταιρείας που εγκαθιστά μια κεραία με αυτό το νομικό πλαίσιο, που εξυπηρετεί τις εταιρείες και τα οικονομικά τους συμφέροντα.
Ωστόσο ένα τόσο πολύπλοκο νομοθετικό πλαίσιο με αντικρουόμενες διατάξεις μπορεί να αντιμετωπισθεί με συστηματικό τρόπο και να δώσει θετικά αποτελέσματα. Η νομοθεσία απαιτεί μια σειρά από άδειες και εγκρίσεις για να εγκατασταθεί και να λειτουργήσει μια κεραία, τις οποίες τις περισσότερες φορές οι εταιρίες παρακάμπτουν.
Σε πολύ γενικές γραμμές, μια εταιρία για να εγκαταστήσει και να λειτουργήσει κεραία κινητής τηλεφωνίας πρέπει:
1) Να πάρει άδεια από την Ε.Ε.Τ.Τ. (Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων).
2) Να υποβάλλει μελέτη ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας και να πάρει βεβαίωση με τη σύμφωνη γνώμη της Ε.Ε.Α.Ε. (Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας). Ωστόσο μετά από ένα μήνα χωρίς απάντηση μπορεί να προχωρήσει.
3) Να δοθεί η έγκριση δομικών κατασκευών από την αρμόδια πολεοδομική υπηρεσία, ενώ σε ειδικές περιπτώσεις απαιτείται η σύμφωνη γνώμη και της Επιτροπής Αρχιτεκτονικού Ελέγχου (Ε.Π.Α.Ε). Οι εταιρίες όμως με την μετατροπή των κεραιών σε καμινάδες και θερμοσίφωνες προσπερνούν το εμπόδιο της πολεοδομίας, αφού οι συγκεκριμένες εγκαταστάσεις δεν αποτελούν καν δομικές κατασκευές για να υπόκεινται σε έγκριση από την Πολεοδομία. Με αυτό τον τρόπο αποφεύγουν και την κατεδάφιση με τις διατάξεις και τη διαδικασία των αυθαίρετων κτισμάτων.
4) Να υποβάλλει Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και να χορηγηθεί η έγκριση περιβαλλοντικών όρων από τον αρμόδιο Νομάρχη.
5) Να τηρήσει τη νομοθεσία περί σήμανσης της κεραίας και
6) να της εκχωρηθεί η έγκριση ραδιοσυχνοτήτων εκπομπής και λήψης και η συμμόρφωση προς τις διατάξεις σχετικά με την ηλεκτρομαγνητική συμβατότητα από την ΕΕΤΤ. Επίσης ανάλογα με την τοποθεσία και την περίπτωση είναι αναγκαία 7) η έγκριση του Υπουργού Πολιτισμού,
8) η σύμφωνη γνώμη της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας και
9) η έγκριση του Νομάρχη (ήδη Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας), για εγκατάσταση σε δάση, κλπ.
Το πιο δύσκολο για τις εταιρείες είναι να λάβουν όλες αυτές τις άδειες, ιδιαίτερα αυτή της έγκρισης περιβαλλοντικών όρων από τον αρμόδιο Νομάρχη (μόλις το 2002 καθιερώθηκε αυτή η πρόβλεψη), η οποία είναι και η μοναδική που λαμβάνει υπόψη, μέσω της δημοσίευσης της Μ.Π.Ε, τη γνώμη των τοπικών κοινωνιών. Η διάταξη που παραβιάζεται σχεδόν από το σύνολο των εταιρειών είναι αυτή της σήμανσης. Σε πολλές περιπτώσεις προκειμένου να λάβουν την άδεια από την Ε.Ε.Τ.Τ. ή τη γνωμάτευση της Ε.Ε.Α.Ε. αποκρύπτουν σημαντικές λεπτομέρειες, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τη διάταξη που επιβάλλει τον αποκλεισμό προσπέλασης του κοινού στην περιοχή εγκατάστασης της κεραίας.
Η κατάθεση ασφαλιστικών μέτρων στο αρμόδιο Μονομελές Πρωτοδικείο για αναστολή της λειτουργίας της κεραίας ή εμπόδιση των εργασιών με βάση την προσβολή της προσωπικότητας και η αντίστοιχη έκδοση προσωρινής διαταγής μέχρι την έκδοση της απόφασης είναι οι πρώτες απαραίτητες δικαστικές κινήσεις. Η νομολογία των πολιτικών δικαστηρίων, αν και κυμαινόμενη τα τελευταία χρόνια, δέχεται το τεκμήριο της προστασίας της υγείας και κάνει δεκτές αντίστοιχες περιπτώσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα πολιτικά δικαστήρια, με αποφάσεις τους (Μον. Πρ. Θεσ. 4598/2003 και Μον. Πρ. Ηρακλ. 802/2003) απαγόρευσαν την εγκατάσταση και λειτουργία κεραιών και σε περιπτώσεις που οι εταιρείες διέθεταν άδεια της αρμόδιας αρχής ή τη σύμφωνη γνώμη της ΕΕΑΕ για τη μελέτη επικινδυνότητας, αμφισβητώντας έτσι την αξιοπιστία των ορίων ασφαλούς έκθεσης που τίθενται στην ΚΥΑ 53571/3839/2000, αλλά και την πληρότητα της διαδικασίας που ακολουθείται σύμφωνα με αυτήν. Στις περιπτώσεις των ασφαλιστικών μέτρων, πέρα από την παράνομη εγκατάσταση και λειτουργία πρέπει να αποδειχθεί ή να πιθανολογηθεί ο κίνδυνος από την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία. Προς αυτήν την κατεύθυνση υπάρχουν πλήθος γνωματεύσεων, μελετών, άρθρων, δημοσιεύσεων από διακεκριμένους επιστήμονες και ερευνητικά κέντρα που επισημαίνουν τις δυσμενέστατες επιπτώσεις της ακτινοβολίας, όπως και σχετικά δημόσια έγγραφα του Υπουργείου Υγείας και του Υπουργείου Μεταφορών που αναγνωρίζουν την επικινδυνότητα και κάνουν λόγο για καθιέρωση ελάχιστης απόστασης από κατοικημένες περιοχές και νοσοκομεία, σχολεία, γηροκομεία κλπ. Πολύ σημαντικό "όπλο" στις υποθέσεις κατά των κεραιών είναι η αρχή της προφύλαξης, η οποία ενσωματώθηκε στο πρωτογενές κοινοτικό δίκαιο με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ (1992), άρθρα 130Ρ-Τ και στο αρ.174 παρ.2 της Ε.Συνθ.Ε.Κ. και θεωρείται (και από το Δ.Ε.Κ.) δεσμευτικός κανόνας δικαίου άμεσης εφαρμογής και η οποία εφαρμόζεται όταν υπάρχει επιστημονική αβεβαιότητα ως προς τον κίνδυνο επέλευσης μη αναστρέψιμων ή σοβαρών επιπτώσεων στο περιβάλλον από οποιαδήποτε δραστηριότητα ή έργο. Στις περιπτώσεις αυτές επιβάλλεται να λαμβάνονται όλα τα αναγκαία μέτρα για να αποτρέπονται ή ελέγχονται οι επιπτώσεις που μπορεί να έχει η συγκεκριμένη δραστηριότητα ή έργο στο περιβάλλον. Η αρχή της προφύλαξης επιβάλλει τη λήψη μέτρων όταν ο κίνδυνος είναι απλώς πιθανός.
Ανάλογα με την περίπτωση υποθέσεις κεραιών έχουν εκδικαστεί και από Διοικητικά δικαστήρια και από το Συμβούλιο της Επικρατείας με διφορούμενη ωστόσο νομολογία.
Να σημειωθεί ότι η εγκατάσταση και λειτουργία κεραίας χωρίς άδεια ή έγκριση αποτελεί και ποινικό αδίκημα και τιμωρείται με ποινή φυλάκισης μέχρι δύο έτη και χρηματική ποινή και τα αδικήματα χαρακτηρίζονται αυτόφωρα. Με τις κατάλληλες μηνύσεις στον Εισαγγελέα μπορεί να κινηθεί άμεσα η ποινική δίωξη και η αυτόφωρη διαδικασία για τον εκμισθωτή της ταράτσας όπου εγκαταστάθηκε και λειτουργεί η κεραία, καθώς και για τους τεχνικούς ή τους υπάλληλους που εκτελούν εργασίες στην κεραία ως συνεργούς και συμμέτοχους και να εμποδιστεί αποτελεσματικά η λειτουργία της κεραίας. Σε περίπτωση δε καταδίκης διατάσσεται η δήμευση του σταθμού, του εξοπλισμού και συναφών εγκαταστάσεων.
Η νομοθεσία επιτρέπει την κατεδάφιση παράνομων κεραιών από τη Πολεοδομία αν επιβληθούν εις βάρος των εταιρειών τα αντίστοιχα πρόστιμα από τη Νομαρχία και το Υπουργείο Μεταφορών και Επικοινωνιών.
Σημαντικότατο στοιχείο στην αντιμετώπιση μιας παράνομης κεραίας είναι και αυτό της ηλεκτροδότησης. Η εταιρεία μέσω του εκμισθωτή θα πρέπει να έχει υποβάλλει αίτηση στην ΔΕΗ για την ηλεκτροδότηση. Η ηλεκτροδότηση από την πολυκατοικία ή από οπουδήποτε αλλού χωρίς αντίστοιχη αίτηση και μελέτη όπου αναφέρεται η εγκατάσταση που τροφοδοτείται είναι παράνομη και η ΔΕΗ πρέπει να θέσει προθεσμία για υποβολή αντίστοιχής μελέτης, ειδάλλως σε διαφορετική περίπτωση να διακόψει την παροχή.
Ο Συνήγορος του Πολίτη σε έκθεση του (Νοέμβριος 2003) προτείνει νομοθετικές λύσεις και τον καθορισμό ελάχιστης απόστασης για την εγκατάσταση και λειτουργία κεραιών κινητής τηλεφωνίας, 300 μέτρων από κατοικημένες περιοχές και 500μ. από σχολεία, νοσοκομεία κ.α.
Το 2005 η κυβέρνηση ανακοίνωσε την απομάκρυνση των κεραιών κινητής τηλεφωνίας από τις ταράτσες σχολείων, βρεφονηπιακών σταθμών, γηροκομείων και νοσοκομείων, καθώς και τη θέσπιση νέων αυστηρότερων ορίων έκθεσης του κοινού στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία,
Ειδικότερα, στο νομοσχέδιο του υπουργείου Μεταφορών για τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες προβλέπεται ότι στο εξής καμιά κεραία κινητής ή σταθερής τηλεφωνίας δεν εγκαθίσταται πλέον σε ταράτσες σχολείων, βρεφονηπιακών σταθμών, νοσοκομείων και γηροκομείων.
Επίσης, σε ακτίνα 300 μέτρων από την περίμετρο των ίδιων κτιριακών εγκαταστάσεων η ισχύς των κεραιών κινητής τηλεφωνίας θα πρέπει να περιοριστεί στο 60% των ορίων που θα ισχύουν για τον υπόλοιπο πληθυσμό.
Παράλληλα, και τα όρια αυτά προβλέπεται να μειωθούν επιπλέον κατά 10% σε σχέση με τα επίσημα θεσμοθετημένα από τη Διεθνή Επιτροπή για τις Μη- Ιοντίζουσες Ακτινοβολίες και του Παγκόσμιου Oργανισμού Υγείας.
Το νομοσχέδιο προβλέπει ακόμα ότι για την εγκατάσταση μιας κεραίας κινητής τηλεφωνίας θα πρέπει πρώτα να εγκρίνεται σχετική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τις αρμόδιες υπηρεσίες των Περιφερειών της χώρας και στη συνέχεια να χορηγείται η άδεια εγκατάστασής της από την Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ).
Θεσπίζεται, δε, για πρώτη φορά ετήσιο τέλος (200 ευρώ) για κάθε κατασκευή κεραίας, ώστε να χρηματοδοτηθεί ο συχνός επανέλεγχος των εγκατεστημένων κεραιών ως προς τα όρια εκπομπής τους.
Παρ’ όλα αυτά θέμα των κεραιών παραμένει ένα τεράστιο πρόβλημα δίχως ορατή στο μέλλον λύση, παρά μόνο με δική μας απαίτηση και δυναμική παρέμβαση.
